Amsteldijk rond 1900

De gemeente Amsterdam deed in de tweede helft van de 19e eeuw verwoede pogingen om haar grondgebied te vergroten. Zuiderbuur Nieuwer Amstel verzette zich hier fel tegen en de bouw van een nieuw gemeentehuis in 1892, dicht bij de grens met Amsterdam, kan dan ook gerust gezien worden als een vorm van provocatie. Of was het een laatste wanhoopsdaad?

Uiteindelijk was men toch niet opgewassen tegen deze machtige buur. Het raadhuis met het torentje, links op de kaart, verloor al na vier jaar haar functie en kwam op Amsterdams grondgebied te staan. In 1914 werd het Gemeentearchief van Amsterdam er in ondergebracht.

Rechts van het voormalige raadhuis waren twee lagere scholen: de Amsteldijkschool en de Pieter Aertszschool. Iets verder naar rechts, bij de Rustenburgerstraat, zien we de tramremise, gebouwd in 1882 voor de paardentrams van de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij. De remise bood plaats aan zo‘n 40 wagens en 70 paarden. Hier was ook de eindhalte van twee paardentramlijnen en later van tram 4. Rechts staan twee paardentrams bij de halte te wachten. De tramremise werd in de jaren dertig omgebouwd tot een sociale werkplaats voor blinden, maar uiteindelijk moesten zowel de schoolgebouwen als de voormalige tramremise het veld ruimen voor de vele noodzakelijke uitbreidingen van het Gemeentearchief.

Op de rechterhoek bij de Rustenburgerstraat zien we de sigarenwinkel van Petrus Brandt. Dit huisje heeft er nog tot 1971 gestaan.

Het Gemeentearchief is in 2007 verhuisd naar de Vijzelstraat. In het statige pand aan de Amstel komt een hotel en de directe omgeving wordt opnieuw ingericht als woongebied.

Links op de kaart is de ingang naar de Tolstraat. Het tolhek, dat hier sinds 1779 stond, is al weggehaald, maar het tolhuis staat er nog. Het was de dienstwoning van de tolbaas, bij wie de weggebruikers tol moesten betalen.

(Ton van der Tas, december 2017)